تأثیر کاربرد کودهای دامی، بیوچار آن‌ها و قارچ‌های مایکوریز آربوسکولار بر غلظت شکل‌های شیمیایی پتاسیم در یک خاک آهکی

سابقه و هدف: امروزه به‌دلیل مزایای بی‌شمار کودهای آلی و شیمیایی، استفاده از آنها در کشاورزی ارگانیک در حال افزایش می‌باشد. اخیراً، تبدیل کودهای آلی به بیوچار نیز به عنوان یک کود آلی جایگزین و پایدار، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. پتاسیم یک عنصر ضرروی برای تولید محصول است. کاربرد مواد آلی مختلف در خاک ممکن است بر مقدار شکل‌های مختلف پتاسیم در خاک موثر باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر کاربرد قارچ‌های مایکوریز آربوسکولار، کودهای حیوانی (گوسفندی و مرغی) و بیوچار حاصل از آن‌ها بر غلظت شکل‌های شیمیایی پتاسیم و ارتباط این شکل‌ها با غلظت پتاسیم گیاه ذرت در یک خاک آهکی بود. مواد و روش‌ها: آزمایشی فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه انجام گرفت. تیمارها شامل پنج سطح کود آلی (بدون کاربرد کود آلی، کود گوسفندی، کود مرغی، بیوچار کود گوسفندی و بیوچار کود مرغی هر کدام 2 درصد وزنی) و تلقیح قارچی در سه سطح (بدون تلقیح، تلقیح با قارچ گلوموس‌ورسیفرم و تلقیح با قارچ فونلیفورمیس-موسه) بود. بیوچارها در دمای 500 درجه‌سلسیوس و به مدت 4 ساعت در شرایط اکسیژن محدود تهیه شدند. مقداری مناسب از لایه سطحی (عمق 0-20 سانتیمتر) یک خاک آهکی برداشته و پس از عبور از الک 2 میلی‌متری، طبق طرح آزمایشی توسط کودهای آلی و قارچ‌های مایکوریز تیمار شدند. پس از آن کشت گیاه به تعداد 5 بذر ذرت (سینگل‌گراس 704) در عمق حدود 2 سانتی‌متری در گلدان‌های پلاستیکی انجام‌شد. در طول دوره رشد گیاه، رطوبت خاک با استفاده از آب‌مقطر در حدود 80 درصد ظرفیت مزرعه نگهداری شد. پس از 10 هفته، اندام هوایی گیاهان برداشت شده و ریشه‌ها از خاک جدا شدند. پس از هواخشک شدن خاک گلدان‌ها و عبور از الک دو میلی‌متری، غلظت شکل‌های شیمیایی پتاسیم (محلول، تبادلی و غیرتبادلی) اندازه‌گیری شد. همچنین جذب پتاسیم اندام‌هوایی نیز از حاصلضرب غلظت پتاسیم اندام هوایی در وزن خشک اندام‌هوایی محاسبه شد. یافته‌ها: : نتایج نشان داد که کودهای حیوانی و بیوچار آن‌ها سبب افزایش مقدار پتاسیم محلول، تبادلی و غیرتبادلی در خاک گردیدند (به‌ترتیب از 8 تا 65، 43 تا 128 و 29 تا 72 میلی‌گرم بر کیلوگرم افزایش نسبت به شاهد). به‌طورکلی افزایش مقدار شکل‌های پتاسیم با کاربرد کود گوسفندی و بیوچار آن بیشتر از کود مرغی و بیوچار آن بود. تبدیل کودهای آلی به بیوچار، سبب کاهش مقدار پتاسیم محلول و افزایش مقدار پتاسیم تبادلی و غیرتبادلی گردید. قارچ فونلیفورمیسموسه سبب کاهش پتاسیم محلول و افزایش پتاسیم غیرتبادلی و قارچ گلوموس‌ورسیفرم سبب کاهش پتاسیم محلول و افزایش پتاسیم تبادلی گردید. مقدار پتاسیم عصاره‌گیری شده توسط اسید نیتریک (مجموع شکل‌های پتاسیم) در خاک تیمار شده با کودهای آلی نسبت به بیوچار آن‌ها کمتر بود. کاربرد بیوچار کود مرغی سبب افزایش تأثیر هر دو نوع قارچ بر مقدار پتاسیم خاک گردید؛ درحالی‌که کاربرد بیوچار کود گوسفندی سبب کاهش تأثیر قارچ‌ها بر هر سه شکل پتاسیم شد. مواد آلی و کودهای زیستی سبب افزایش معنی‌دار مقدار پتاسیم جذب‌شده گردیدند (به‌ترتیب 16 تا 217 و 14 تا 36 میلی‌گرم در گلدان افزایش نسبت به شاهد). غلظت پتاسیم در بخش‌های هوایی گیاه ارتباط مثبت و معنی‌داری با همه‌ی شکل‌های پتاسیم خاک داشت. نتیجه‌گیری: کودهای آلی کاربردی (گوسفندی و مرغی) در افزایش شکل محلول پتاسیم نسبت به بیوچار آن‌ها تاثیر بیشتری داشتند درحالی‌که بیوچار آن‌ها مقدار شکل‌های تبادلی و غیر تبادلی پتاسیم را نسبت به ماده اولیه بیشتر افزایش دادند. همچنین کاربرد هر دو قارچ مایکوریز سبب کاهش شکل محلول پتاسیم شد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که کاربرد مواد آلی و قارچ‌های مایکوریز با تاثیری که بر مقدار شکل‌های مختلف پتاسیم در خاک دارند، می‌توانند بر مقدار جذب این عنصر و پتانسیل آبشویی آن اثر بگذارند.